System kaucyjny w Polsce: tylko 12 procent konsumentów twierdzi, że z niego korzystało

System kaucyjny w Polsce dopiero raczkuje, a już budzi zamieszanie. Z raportu UCE Research i Shopfully wynika, że 12,1 procent konsumentów deklaruje, że skorzystało z tego systemu, choć na rynku wciąż jest mało opakowań zwrotnych. Eksperci wątpią w te dane – ich zdaniem to efekt braku wiedzy i słabej kampanii informacyjnej. Polacy nie do końca rozumieją, jak działa system, a kampania ministerstwa, rozpoczęta późno i bez rozmachu, nie wykorzystuje potencjału mediów społecznościowych.

Niewiedza zamiast kaucji

Choć 12,1 procent badanych twierdzi, że korzystało z systemu kaucyjnego, eksperci uważają te deklaracje za zawyżone. W lipcu tego roku aż 13 procent Polaków myślało, że system już działa, a 52 procent nie miało o nim pojęcia – mimo medialnego szumu i akcji promocyjnych sieci handlowych. Część konsumentów mogła pomylić jednorazowe akcje oddawania butelek z pełnoprawnym systemem kaucyjnym. Do końca 2025 roku trwa okres przejściowy – sklepy wyprzedają stare zapasy, a opakowań zwrotnych jest jak na lekarstwo.

Kampania informacyjna zaczęła się za późno i ma mały zasięg – brak social mediów i odpowiedzi na pytania konsumentów

– mówi Sławomir Pacek, prezes Stowarzyszenia „Polski Recykling”.

Kampania do poprawki

Ministerstwo Klimatu i Środowiska wystartowało z kampanią dopiero w połowie września, korzystając z tradycyjnych kanałów – strony internetowej, radia i telewizji. Social media, takie jak Instagram, Facebook czy TikTok, zostały pominięte, choć to one mogłyby dotrzeć do szerszego grona. Efekt? Konsumenci są zdezorientowani, nie wiedzą, które opakowania oddawać i gdzie. Część podrzuca butelki pod sklepy lub automaty, myśląc, że to wystarczy, by „skorzystać” z systemu.

Potrzeba solidnej kampanii z realnymi zachętami, by zmienić postawy konsumentów

– mówi Robert Biegaj, ekspert rynku retailowego z Shopfully.

Autorzy raportu ostrzegają: bez lepszej edukacji system kaucyjny będzie kulał. Spóźniona kampania i brak bonusów dla konsumentów mogą sprawić, że pozostanie niszowy. Kluczowe jest pokazanie, że oddawanie butelek to nie tylko obowiązek, ale i sposób na odzyskanie pieniędzy oraz działanie proekologiczne.

Dlaczego tylko małe miejscowości oddają?

Aż 85,2 procent konsumentów deklaruje, że nie korzystało z systemu – głównie mieszkańcy dużych i średnich miast. W mniejszych miejscowościach i na wsiach odsetek oddających butelki jest wyższy. Sławomir Pacek tłumaczy to szybszą rotacją produktów w małych sklepach, które mają ograniczone magazyny. W dużych miastach sieci wciąż wyprzedają zapasy nieobjętych kaucją butelek. Mieszkańcy mniejszych miejscowości chętniej reagują na system – kilka złotych kaucji robi dla nich różnicę.

W małych miejscowościach kaucja ma znaczenie, w dużych miastach system napotyka polską przekorę

– mówi dr Maria Andrzej Faliński, ekspert rynku detalicznego.

Niechęć i brak okazji

Polacy, którzy nie oddają butelek, tłumaczą to brakiem okazji (23,7 procent), obserwacją systemu (18,6 procent) lub chęcią zebrania większej liczby opakowań (12,4 procent). 17,4 procent w ogóle nie zamierza korzystać, 9,4 procent nie widzi sensu, a 8,7 procent „nie chce się nosić butelek”. 3,9 procent próbowało bez skutku – co pokazuje chaos w systemie. Robert Biegaj wierzy, że sceptycy mogą zmienić zdanie, jeśli pokaże się im konkretne efekty, np. tony odzyskanego plastiku.

Brak spójności zniechęca – jeden sklep przyjmuje butelki, inny nie

– mówi Robert Biegaj.

Jak uratować system kaucyjny?

Klucz to wygoda i dostępność punktów odbioru z czytelnym oznakowaniem. System musi być prosty, by nie zniechęcać. Eksperci przewidują, że w ciągu 6–12 miesięcy, gdy system się ujednolici, więcej osób zacznie z niego korzystać – także w dużych miastach. W 2026 roku, po okresie karencji, będzie można ocenić prawdziwy udział konsumentów. Do tego czasu potrzebna jest kampania, która nie tylko wyjaśni zasady, ale pokaże korzyści. A ty – oddajesz już butelki, czy czekasz na lepszy moment?

Badanie „System kaucyjny w Polsce” przeprowadziło UCE Research i Shopfully metodą CAWI na próbie dorosłych Polaków w lipcu 2025 roku.