Polski sektor MŚP: Dominują firmy „dojrzałe”, najmniej jest „raczkujących”

Niemowlak, nastolatek, student, dorosły czy dojrzały? EFL w najnowszym raporcie „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce” pod lupę wziął cykl rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Z badania wynika, że najwięcej jest dojrzałych organizacji, zatrudniających co najmniej 10 pracowników i działających średnio od 6 do 20 lat (38 proc.). Najmniej „raczkuje” niemowlaków, czyli firm zatrudniających mniej niż 5 pracowników i działających krócej niż rok – 11 proc.

Eksperci zwracają uwagę, że etap rozwoju determinuje model działalności, przedmiot koncentracji czy wyzwania organizacji. Na wyspecjalizowaną ofertę stawia aż 94 proc. niemowlaków, podczas gdy 65 proc. dojrzałych przedsiębiorców sprzedaje różne produkty i usługi różnym grupom klientów. Co więcej, na etapie powstawania firmy zarządzający skupiają się przede wszystkim na liczbie klientów i wzroście sprzedaży (57 proc. zapytanych), studenci najczęściej mają potrzebę stabilizacji (34 proc.), a oczkiem w głowie najbardziej dojrzałych przedsiębiorców są udziały rynkowe (36 proc.).

Jak wynika z danych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, sektor przedsiębiorstw odpowiada za blisko trzy czwarte wartości polskiego PKB. Przy czym małe i średnie przedsiębiorstwa generują̨ blisko co drugą złotówkę̨, a największy udział w PKB mają mikrofirmy − około 30 proc.. To ogromny potencjał, który szybko możemy stracić. Najtrudniejszy dla firm jest bowiem pierwszy okres prowadzenia działalności. Pierwsze dwanaście miesięcy przeżywa ok. 70 proc. organizacji, a trzy lata udaje się prowadzić biznes tylko co drugiej firmie. Te statystyki skłoniły nas do pytania, dlaczego wskaźniki przeżycia przedsiębiorstw są tak niskie, i do identyfikacji czynników sukcesu w rozwoju uczestników sektora MŚP. W trzynastej edycji raportu z serii pod lupą „Od startupu do MŚP” porównując etapy rozwoju firmy do etapów rozwoju człowieka zbadaliśmy, w jakiej fazie działalności są polskie mikro, małe i średnie firmy, oraz co determinuje prowadzenie biznesu w każdej z nich. Finalnie wytypowaliśmy pięć segmentów takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. Na pierwszy rzut oka na wyniki badania wydaje się, że polski sektor MŚP jest bardzo dojrzały i wie, jak radzić sobie, żeby piąć się coraz wyżej. Jednak składowych biznesowego sukcesu jest bardzo wiele 

– mówi Radosław Woźniak, prezes zarządu EFL.

Pięć etapów rozwoju firm

W badaniach naukowych rozwój firmy często porównywany jest do etapów rozwoju człowieka. Korzystając z takiego porównania przedstawiciele mikro, małych i średnich firm w Polsce określili, na jakim etapie rozwoju znajduje się prowadzona przez nich działalność gospodarcza. Badanie EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” pozwoliło na identyfikację pięciu segmentów firm na różnych etapach rozwoju, takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. W polskim sektorze MŚP najwięcej jest dojrzałych firm, zatrudniających więcej niż 10 pracowników i działających średnio od 6 do 20 lat – 38 proc.. Najmniej „raczkuje” niemowlaków, czyli firm zatrudniających mniej niż 5 pracowników i działających krócej niż rok – 11 proc.. Na etapie nastolatka i dorosłego znajduje się po 18 proc. ankietowanych, a 15 proc. przedsiębiorców „studiuje”.

Niemowlak (11 proc. firm) to firma funkcjonująca na rynku krócej niż rok, zatrudniająca mniej niż 5 pracowników. Jej właściciel najczęściej rozpoczął działalność, gdyż zawsze chciał to zrobić, jest dokładny i skrupulatny. Główne trudności, z którymi zderzył się zakładając firmę, stanowiły wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności oraz kwestie prawno-podatkowe. Niemowlak czuje się najlepiej w obszarze wyspecjalizowanej oferty produktowej, z którą wyszedł na rynek.

Nastolatek (18 proc. firm) to firma funkcjonująca na rynku najczęściej 1-2 lata, zatrudniająca mniej niż 10 pracowników. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż chciał spróbować działać na swoim, jest pomysłowy i kreatywny. Główny kierunek koncentracji działań na tym etapie rozwoju to wzrost liczby klientów i stabilizacja firmy. Mocne strony nastolatka to konkurencyjna oferta i wysokie kompetencje sprzedażowe.

Student (15 proc. firm) to firma mikro, mała lub średnia, funkcjonująca na rynku najczęściej 6-10 lat. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż pojawiła się okazja. Wyróżnia ją komunikatywność, wytrwałość i konsekwencja. Największym wyzwaniem dla studenta były wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności, a w pierwszym roku działalności trudne było pozyskanie finansowania. Na tym etapie co trzecia firma wypracowała już stabilne finanse, konkurencyjną ofertę i dostęp do talentów

Dorosła firma (18 proc. firm) funkcjonuje na rynku ponad 10 lat, ale zatrudnia do 10 pracowników. Właściciel rozpoczął działalność, bo chciał spróbować działania na swoim. Wyróżnia go komunikatywność, kreatywność oraz dbanie o finanse. Główne wyróżniki firmy na tym etapie to oferta produktowa, pozycja rynkowa i doświadczony zespół pracowników.

Dojrzała firma (38 proc. firm) działa średnio od 6 do 10 lat, zatrudnia powyżej 10 pracowników – ponad połowa ma zespół liczący już powyżej 50 osób. Właściciel najczęściej rozpoczynał działalność przy nadarzającej się okazji. Wyróżnia go kompetencja i wiedza oraz znajomość branży i elastyczność. Połowa dojrzałych firm osiągnęła już stabilność finansową, zbudowała atrakcyjną ofertę zapewniającą dynamiczny wzrost oraz skutecznie przyciąga i zatrzymuje utalentowanych pracowników. Co trzeci dojrzały ma również wypracowaną strategię. Większość ma tym etapie  zdywersyfikowaną ofertę, a główny cel podejmowanych działań to wzrost udziałów rynkowych.

Na początku mniej znaczy więcej

Z raportu EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” wynika, że model działalności firmy zmienia się w cyklu życia firmy z wyspecjalizowanej w wybranej niszy w kierunku dywersyfikacji oferty. Niemowlaki, czyli nowo powstałe firmy, w zdecydowanej większości mają wyspecjalizowaną ofertę (94 proc.). Na etapie nastolatka taką ofertę ma 6 na 10 badanych, a wśród studentów i dorosłych co druga firma stawia na konkretną niszę. Szala przechyla się na korzyść dywersyfikacji w biznesie w najbardziej doświadczonych firmach. Co trzeci dojrzały specjalizuje się w wybranej kategorii produktowej, jednak większość prowadzi zdywersyfikowaną działalność w ramach jednej branży. Oferuje różne produkty i usługi różnym grupom klientów.

W opinii wiceprezesa VanKing Celkar Group, rozproszenie działalności nie jest dobrą koncepcją.

Zdecydowanie lepsza jest specjalizacja, czyli poszukanie odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku, wstrzelenie się z konkretnym asortymentem. Nasza firma w ostatnich latach wyspecjalizowała się mocno w niszy samochodów dostawczych. Wszystko, co robimy, jest pośrednio lub bezpośrednio związane z naszą strategią wokół samochodów dostawczych do 3,5 tony. Zaczynając od asortymentu i stocku magazynowego, po rekrutację i szkolenie personelu. Skupienie się na konkretnym obszarze, poszerzanie wiedzy na jego temat, zdobywanie unikalnego doświadczenia to jest coś, co wyróżnia i daje przewagę nad firmami, które wybrały strategię dywersyfikacji, multibrandu 

– podkreśla Andrzej Celban, wiceprezes zarządu VanKing Celkar Group.

Koncentracja na klientach

W cyklu życia organizacji zmienia się również koncentracja strategiczna biznesu. Na etapie powstawania firmy zarządzający skupiają się przede wszystkim na liczbie klientów i wzroście sprzedaży – tak odpowiedziało 57 proc. zapytanych. W mniejszym stopniu liczą się rentowność (8 proc.) czy udziały rynkowe (11 proc.). Nastolatkowi wciąż najbardziej zależy na poszerzaniu grupy odbiorców produktów i usług (36 proc.), jednak częściej niż niemowlak zwraca uwagę na stabilizację (28 proc.), udziały rynkowe i rentowność (po 18 proc.). Student najczęściej ma potrzebę stabilizacji (34 proc.), podobnie jak dorosły (28 proc.). Jednak ten drugi chce jednocześnie zwiększać swoje udziały rynkowe (28 proc.), które są najważniejsze na etapie dojrzałości firmy (36 proc.).

Mocne strony badanych firm MŚP uzależnione są znacznie bardziej od cyklu życia niż od branży, w jakiej działają. Na każdym etapie badani wskazali w pierwszej kolejności na ofertę produktową, ale to najmłodsze firmy najmocniej wśród wszystkich organizacji są przekonane o unikalności swoich produktów lub usług. Dwa razy więcej niemowlaków niż dojrzałych wskazało na ten element (36 proc. vs. 18 proc.). Dla nastolatków ważnym wyróżnikiem są kanały i kompetencje sprzedażowe (14 proc.), zaś dalej, oprócz oferty rośnie rola pozycji rynkowej (11 proc.) i doświadczonego zespołu (8 proc.). Wśród dojrzałych firm trudno odnaleźć dominujące cechy. Na tym etapie modele zarządzania są znacznie bardziej zróżnicowane niż wśród młodszych uczestników rynku.

Od kosztów po spadek wydajności

TOP3 wyzwania w prowadzaniu działalności stanowią wysokie koszty (33 proc.), presja konkurencji (28 proc.) i niska rentowność (25 proc.). Jednak biorąc pod uwagę etapy rozwoju, odpowiedzi różnicują się. Nowopowstałe przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej niż ich starsi koledzy wskazują na wysokie koszty (57 proc. odpowiedzi). Dla niemowlaka większym wyzwaniem niż dla pozostałych jest również zbudowanie pozycji rynkowej (23 proc.). Nastolatkowie najczęściej obawiają się presji ze strony konkurencji (33 proc.) oraz częściej – w porównaniu do innych – spadającego popytu (29 proc.) i trudności w rekrutacji pracowników (18 proc.). Dla studenta głównym wyzwaniem pozostają wysokie koszty, ale częściej wskazuje na trudniejszy dostęp do finansowania inwestycji (14 proc.) oraz problemy wizerunkowe (17 proc.). Dorośli najbardziej borykają się z wysokimi kosztami i niską rentownością. A najbardziej dojrzałe firmy MŚP, znacząco częściej niż ich młodsi koledzy, obawiają się stagnacji rozwoju (24 proc.) i spadku wydajności (15 proc.).

Wnioski dotyczące przeżywalności firm, ich sukcesów oraz przechodzenia przez kolejne fazy rozwoju znaleźć można w raporcie EFL.

MD