Tempo ocieplania się klimatu w Europie od 1980 r. jest dwukrotnie wyższe niż w innych miejscach na świecie. Druga dekada XXI wieku przyniosła 50 procentowy wzrost fali upałów w 10 największych polskich miastach w porównaniu z poprzednim 10-leciem. Rocznie umierało z tego powodu blisko 600 osób w wieku powyżej 60 lat. Upały powodują też wymierne straty ekonomiczne – straty produktywności sięgają nawet 30 proc., a szacunkowa roczna strata PKB Warszawy z tego powodu to około 0,5 proc. Rozwiązaniem jest m.in. zwiększenie zadrzewienia miast co pozwoliłoby obniżyć temperaturę o pół stopnia i zmniejszyć liczbę zgonów. – wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Wpływ zmian klimatu na gospodarkę Polski na przykładzie wybranych miast wojewódzkich”.

Coraz częstsze fale upału w Polsce

Klimat w Polsce ociepla się, co widać po rosnącej liczbie fal upałów. W ostatnich 20 latach w 10 największych polskich miastach zaobserwowano w sumie 647 takich zjawisk. Najwięcej, ponad 60, wystąpiło w 2015 r. 60 proc. fal miało miejsce w latach 2012-2022.

Skutkiem zmian klimatycznych jest zwiększenie liczby i intensywności fal upałów . Najdłuższa, 19-dniowa fala upałów w Polsce wystąpiła w Poznaniu w sierpniu 2015 r. Jednocześnie dziewięć najwyższych temperatur w ciągu ostatnich 22 lat przypada właśnie na rok 2015. Prawdopodobnie 2023 r., z rekordowymi temperaturami w czerwcu i lipcu będzie najcieplejszym rokiem w historii pomiarów na Ziemi. Skrajnie wysokie temperatury oznaczają wymierne szkody przyrodnicze, ale też zdrowotne, społeczne i ekonomiczne. Szczególnie dotknięte ich skutkami są duże miasta, które tworzą tzw. wyspy ciepła 

– zauważa Szymon Ogórek, starszy analityk z zespołu strategii PIE.

Ekonomiczne skutki upałów

Spadek produktywności dotyczy zarówno pracowników fizycznych, jak i szeroko rozumianej pracy biurowej. W związku z tym fale upałów mogą przekładać się na straty produktywności. W godzinach południowych spadek produktywności pracy w miastach sięga nawet 30 proc.

Szacujemy, że w trakcie rekordowej fali upału w sierpniu 2015 r. (łącznie 13 dni) aglomeracja warszawska traciła 110 mln PLN dziennie ze względu na spadek produktywności osób pracujących w tym regionie. Fala upałów w 2015 r. obniżyła PKB Warszawy o 0,3-0,5 proc. Uwzględniając ocieplenie klimatu i wzrost częstotliwości fal upałów w przyszłości należy oczekiwać większych strat produktywności. Przy braku działań mających na celu ograniczenie ich konsekwencji można przewidywać, że przez 50 najbliższych lat realna wartość strat w samej Warszawie podwoi się.

 – podkreśla Jakub Rybacki, p.o. kierownika zespołu strategii PIE.

Prognozy przewidują dalszy wzrost fal upałów

Scenariusz klimatyczny RCP 4.5, opracowany na potrzeby piątego raportu IPCC, zakłada, że w największych polskich miastach liczba dni upalnych zwiększy się blisko o połowę do końca tego wieku. Najwięcej będzie ich w Krakowie i we Wrocławiu (17-18), najmniej w stolicach województw nadmorskich: Szczecinie i Gdańsku (odpowiednio 3,5 i 9). W przypadku pesymistycznego wariantu RCP 8.5, dni z ekstremalnymi upałami będzie 2,5 razy więcej niż obecnie. Kraków i Wrocław pod koniec wieku będą miały średnio blisko 28 takich dni w roku. Brak poprawy jakości życia w miastach, przyczyni się natomiast do podwojenia przeciętnej liczby zgonów związanych z falami upałów w ciągu 50 lat.

Przeciwdziałanie skutkom zmian klimatycznych w miastach

Bank Światowy wyróżnia dla główne kierunki adaptacji do zmieniającego się klimatu w miastach: oparte na przyrodzie i na technologii. Działania oparte na przyrodzie obejmują naturalne metody ograniczania skutków upałów np. przez zwiększanie obszarów zielonych, tworzenie nowych zbiorników wodnych. Potencjalne rozwiązania technologiczne dotyczą m.in. wykorzystania specjalnych materiałów ograniczających ciepło.

MD