PIE: Polska stoi przed szansą na gospodarczy skok. Musimy jednak postawić na robotyzację

Polska ma szansę wykorzystać robotyzację do zwiększenia konkurencyjności gospodarki, złagodzenia skutków starzenia się społeczeństwa i odciążenia pracowników od najcięższych zadań. Jednak pod względem gęstości robotyzacji nasz kraj pozostaje w tyle nie tylko za Europą Zachodnią, ale i sąsiadami z regionu. W 2023 roku w polskim przemyśle na 10 tys. pracowników przypadało zaledwie 61 robotów, wobec 117 na Węgrzech, 180 w Czechach i 248 na Słowacji. Najnowszy raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Wsparcie procesu robotyzacji w Polsce. Rekomendacje” wskazuje 15 działań, które mogą przyspieszyć transformację technologiczną Polski, wzmacniając gospodarkę i przygotowując społeczeństwo na zmiany.

Polska w tyle za regionem

Globalnie w 2023 roku zainstalowano ponad 540 tys. robotów przemysłowych, a ich liczba wzrosła do 4,3 mln. Liderem w UE jest Szwecja (293 roboty na 10 tys. pracowników przemysłu), podczas gdy Polska zajmuje dopiero 16. miejsce.

Różnice w gęstości robotyzacji pomiędzy krajami naszego regionu mogą częściowo wynikać z różnego udziału sektora motoryzacyjnego w robotyzacji przemysłu w danym kraju. W Polsce branża motoryzacyjna odpowiada za nieco 30 proc. wszystkich wykorzystywanych robotów w przetwórstwie przemysłowym. Na Węgrzech oraz w Czechach udział ten oscyluje wokół 50 proc., a na Słowacji udział ten przekracza 70 proc. Jednocześnie gęstość robotyzacji w Polsce w sektorze motoryzacyjnym jest najniższa wśród czterech państw Grupy Wyszehradzkiej

– zauważa Filip Leśniewicz, starszy analityk z zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.

Wsparcie dla robotyzacji: Co już działa?

W Polsce robotyzację wspiera ulga podatkowa (2022–2026), umożliwiająca odliczenie 50% kosztów inwestycji w roboty i powiązane technologie. Choć jej popularność rośnie, szczególnie wśród dużych firm, brak jej długofalowego zakotwiczenia w polityce przemysłowej ogranicza skuteczność. Dodatkowe wsparcie oferują Fundusze Europejskie, program „Automatyzacja i robotyzacja MŚP”, preferencyjne pożyczki BGK oraz kursy online PARP i PFR. Jednak rozproszenie tych inicjatyw utrudnia mniejszym firmom dostęp do informacji.

Wspieranie robotyzacji w Polsce powinno być realizowane w sposób wielowymiarowy – tak, aby nie tylko wzmacniać konkurencyjność gospodarki, lecz także przeciwdziałać polaryzacji społecznej, budować krajowe kompetencje technologiczne oraz zwiększać odporność na kryzysy. Brak takiego podejścia może pogłębić zależność od zagranicznych korporacji, zwiększyć nierówności społeczne i osłabić bezpieczeństwo technologiczne oraz gospodarcze kraju

– podkreśla Leśniewicz.

15 rekomendacji dla przyspieszenia robotyzacji

Raport PIE proponuje kompleksowy plan podzielony na trzy obszary: instytucjonalno-regulacyjny, wsparcia przedsiębiorstw i społeczno-edukacyjny.

Instytucjonalno-regulacyjne fundamenty

Kluczowe jest opracowanie narodowej strategii robotyzacji, uwzględniającej aspekty ekonomiczne, społeczne i technologiczne, oraz utworzenie Państwowego Centrum Robotyzacji, które zintegruje sektor publiczny, prywatny i naukowy. „Brak wyspecjalizowanego, kompleksowego ośrodka, który integrowałby działania sektora publicznego i prywatnego na poziomie strategicznym, hamuje pełne wykorzystanie potencjału robotyzacji w gospodarce i potencjalnie w życiu społecznym” – wskazuje raport. PIE proponuje także selektywne bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ), wspierające transfer technologii, oraz powołanie rady ds. transformacji gospodarczej i technologicznej, analizującej wpływ automatyzacji na gospodarkę i społeczeństwo.

Wsparcie dla firm

Dla przedsiębiorstw przewidziano cyfrową platformę informacyjną, integrującą dane o wsparciu, oraz „Drogową mapę robotyzacji”, dostarczającą wiedzy o procesie automatyzacji. Mechanizm „Przetestuj zanim zainwestujesz” pozwoli MŚP testować technologie przed inwestycją, a niskooprocentowany kredyt obrotowy ułatwi integratorom realizację projektów. PIE zaleca również przedłużenie ulgi na robotyzację po 2026 roku i jej dostosowanie do potrzeb MŚP oraz wprowadzenie strategicznych zamówień publicznych, wspierających krajowe firmy technologiczne.

Społeczno-edukacyjne przygotowanie

Raport kładzie nacisk na demokratyczną wizję robotyzacji, wypracowaną w drodze publicznej debaty, by minimalizować nierówności.

Proces robotyzacji w Polsce powinien być rozwijany zgodnie z wizją wypracowaną w toku szerokiej debaty publicznej. Jej celem powinno być nie tylko określenie kierunku rozwoju technologicznego, ale także zapewnienie, że automatyzacja będzie służyć zarówno wzrostowi gospodarczemu, jak i dobru społecznemu

– czytamy w raporcie. W edukacji kluczowe są: program FUTURE, wspierający przekwalifikowanie, specjalistyczne studia doktoranckie w zakresie robotyki, dyskusja nad wzmocnieniem szkolnictwa zawodowego oraz Tydzień Przemysłu i Technologii, promujący nowe technologie.

Droga do technologicznej przyszłości

Wdrożenie rekomendacji PIE może nie tylko zwiększyć gęstość robotyzacji w Polsce, ale także przygotować kraj na wyzwania demograficzne i gospodarcze. Skuteczna transformacja wymaga jednak współpracy państwa, biznesu i sektora edukacyjnego. Dzięki tym działaniom Polska ma szansę dogonić liderów regionu, budując innowacyjną i odporną gospodarkę.

Raport PIE dostępny jest TUTAJ