Nobel z ekonomii: Innowacje kluczem do wzrostu gospodarczego

W 2025 roku Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych została przyznana Joelowi Mokyrowi, Philippe’owi Aghionowi i Peterowi Howittowi za ich przełomowe badania nad makroekonomicznymi mechanizmami wzrostu gospodarczego. Jak podkreśla Łukasz Baszczak, analityk Polskiego Instytutu Ekonomicznego, prace laureatów łączą mainstreamowe podejście oparte na modelach makroekonomicznych z niuansami, które uwzględniają mniej ortodoksyjne elementy, takie jak schumpeterowska koncepcja twórczej destrukcji.

Rola kultury i instytucji w rozwoju

Joel Mokyr, wybitny historyk gospodarczy, w swoich badaniach skupia się na przyczynach rewolucji przemysłowej i jej lokalizacji w krajach Zachodu. Jak zauważa Baszczak, Mokyr wskazuje, że zmiany kulturowe i ideologiczne, takie jak duch Oświecenia, odegrały kluczową rolę w umożliwieniu skutecznego wdrożenia wynalazków w gospodarce.

Dobry pomysł nie wystarczy – nawet najlepsze idee muszą trafić na odpowiedni grunt instytucjonalno-kulturowy, by przyczynić się do wzrostu gospodarczego

– pisze Baszczak, cytując wnioski Mokyra. Kluczowe są tu swoboda badań naukowych, ochrona własności intelektualnej oraz mechanizmy ułatwiające transfer wiedzy i kwestionowanie status quo.

Gospodarka oparta na wiedzy

Z kolei Philippe Aghion i Peter Howitt, twórcy modelu endogenicznego wzrostu, kładą nacisk na akumulację wiedzy i postęp technologiczny jako fundamenty gospodarczej potęgi. Ich badania przywracają uwagę na gospodarkę opartą na wiedzy, w której innowacyjność i inwestycje w badania i rozwój stają się motorem wzrostu produktywności.

Wnioski z ich prac wskazują na fundamentalną rolę idei i postępu ogólnokulturowego, wyprzedzających materialne procesy akumulacji kapitału

– podkreśla Baszczak.

Lepszy kapitalizm przez twórczą destrukcję

Tegoroczna nagroda to także apel o „lepszy kapitalizm”. Laureaci, jak wskazuje Baszczak, odrzucają skrajności – zarówno leseferyzm, jak i nadmierny protekcjonizm czy interwencjonizm. Proponują model, w którym państwo odgrywa rolę „mądrego” regulatora: przeciwdziała monopolom, wspiera innowacyjne biznesy, chroni pracowników na schyłkowych rynkach i zapobiega nierównościom hamującym mobilność społeczną. Jednocześnie państwo nie powinno zniechęcać do innowacji przez nadmierne opodatkowanie czy ograniczenia konkurencji. „Ich idea to wizja komplementarności, a nie konfliktu pracowników i pracodawców czy państwa i biznesu” – podsumowuje Baszczak.

Prace Mokyra, Aghiona i Howitta wskazują, że kluczem do przezwyciężenia współczesnych wyzwań gospodarczych jest stawianie na innowacyjność i twórczą destrukcję. Jak podkreśla Baszczak, ich badania przypominają, że każdy kraj może odnaleźć swój wewnętrzny motor rozwoju, inwestując w naukę i wspierając przełomowe pomysły.

Źródło: Tygodnik Gospodarczy PIE