Od czerwca banki będą musiały weryfikować numery PESEL swoich klientów
Rządowy rejestr zastrzeżeń numerów PESEL działa od listopada 2023 r., ale ustawowy wymóg weryfikacji rozpocznie się 1 czerwca 2024 r. — od tego dnia instytucje finansowe mają obowiązek weryfikować numery PESEL swoich klientów. Niedotrzymanie warunku legislacyjnego przez instytucje oznacza dotkliwe konsekwencje — zakaz roszczeń i zbycia wierzytelności. Weryfikację danych klientów można uprościć dzięki dostępowi do rządowego rejestru przez podmioty uprawnione przez Ministerstwo Cyfryzacji – np. biura informacji gospodarczej. PESELE Polaków wymagają większej niż dotychczas ochrony. W pierwszym kwartale tego roku padł rekord wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 82,9 mln zł. — podaje Związek Banków Polskich.
Od 1 czerwca 2024 roku banki, firmy pożyczkowe, leasingodawcy, SKOK-i, notariusze i dostawcy usług telekomunikacyjnych mają obowiązek weryfikacji PESEL-i osób fizycznych w rządowym rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL (RZNP). Weryfikacja ma wspomóc walkę z olbrzymią skalą wyłudzeń finansowych w oparciu o skradzione dane. Związek Banków Polskich podaje, że w I kwartale 2024 roku udaremniono 3 068 prób wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 82,9 mln zł. To rekordowa liczba odnotowanych przestępstw w całej, 15-letniej historii raportu infoDOK publikowanego przez ZBP.
Przy ogromnych zagrożeniach utraty danych i skali wyłudzeń kredytów, pożyczek, a nawet sprzedaży majątku na podrobiony dowód osobisty, zastrzeżenie numeru PESEL jest najprostszym, najbardziej dostępnym i do tego bezpłatnym działaniem prewencyjnym. Do tego skutecznym, nawet, jeśli nie chroni przed oszustami w 100 proc. Należy się więc spodziewać, że baza zastrzeżonych PESEL-i będzie się powiększać, co dla instytucji finansowych jest bardzo dobrą wiadomością
– podsumowuje Cezary Ciopiński, Business Development Manager w ERIF BIG.
Zmiana, która chroni dwie strony transakcji
Rejestr zastrzeżeń numerów PESEL to system wprowadzony przez ustawę z 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości. Od chwili uruchomienia — 17 listopada 2023 r. — przechowuje dane o zastrzeżonych numerach identyfikacyjnych, jak również o wycofaniu zastrzeżeń, wraz z datami tych działań. Jednak zwiększona ochrona przed nadużyciami z tytułu kradzieży danych osobowych rozpocznie się wraz z obowiązkiem weryfikacji PESEL-i. Dopiero sprawdzenie przez instytucję finansową czy klient zastrzegł swój PESEL, pozwoli zapobiec wyłudzeniom pieniędzy przez oszustów.
Dla firm objętych obowiązkiem weryfikacji oznacza to dostosowanie wewnętrznych procesów do nowych zasad. Niedopełnienie obowiązku weryfikacyjnego w zakresie wiarygodności danych naraża przedsiębiorstwo na problemy finansowe. Co bardzo ważne, brak sprawdzenia PESEL-u i udzielenie pożyczki lub kredytu na zastrzeżone dane uniemożliwia wierzycielowi dochodzenia roszczenia z tytułu zawartej umowy oraz zbycie wierzytelności
— mówi Cezary Ciopiński z ERIF BIG.
Jedynym wyjątkiem, kiedy te konsekwencje nie będą obowiązywać, to przynajmniej 15-minutowa awaria systemu informatycznego rządowego rejestru podczas sprawdzania danych klienta.
Jak najprościej uzyskać dostęp do informacji o PESEL-ach klientów?
Instytucje i firmy, które mają obowiązek weryfikacji PESEL-i otrzymają dostęp do danych klientów po złożeniu elektronicznego lub pisemnego wniosku i jego pozytywnej ocenie przez Ministerstwo Cyfryzacji. Do tego jednak muszą spełnić szereg wymogów technicznych i prawnych. Każda instytucja finansowa zobowiązana do weryfikacji PESEL-i powinna być wyposażona w urządzenia i systemy teleinformatyczne zintegrowane z rejestrem zastrzeżeń oraz odpowiednie zabezpieczenia wymagane przy przetwarzaniu danych osobowych.
Proces adaptacji do rządowego systemu można uprościć, korzystając z rozwiązań zewnętrznych, które mają wymagane uprawnienia dostępu i przekazywania danych. Te rozwiązania, to np. biura informacji gospodarczej, takie jak ERIF BIG, który uzyskał pozytywną decyzję Ministerstwa Cyfryzacji w sprawie dostępu do rządowego rejestru zastrzeżeń. Usługa będzie też dostępna w ramach grupy CRIF, do której należymy. Partnerzy obu firm otrzymają możliwość weryfikacji zastrzeżeń przez nasze systemy, dzięki czemu nie muszą budować własnych. Warto dodać, że z weryfikacji numerów PESEL poprzez BIGi mogą korzystać również firmy i instytucje, które chcą się zabezpieczyć na wypadek oszustw finansowych, ale nie są objęte ustawowym obowiązkiem i nie mają dostępu do rejestru zastrzeżeń
— wyjaśnia ekspert ERIF BIG.
Wraz z każdym odpytaniem kontrahenci podmiotów certyfikowanych przez ministerstwo, otrzymają zaświadczenie o weryfikacji PESEL-u lub podjętej próbie weryfikacji, co z jednej strony jest potwierdzeniem wykonania obowiązku legislacyjnego, a z drugiej kluczowym dowodem w przypadku braku dostępności systemu dłuższego niż 15 minut — dodaje Cezary Ciopiński.
Polacy korzystają z rejestru zastrzeżeń numerów PESEL
Od chwili udostępnienia możliwości zastrzeżenia numeru PESEL do końca 2023 roku swój PESEL zastrzegło prawie milion Polaków. Zaledwie tydzień później, 7 stycznia 2024 r., liczba ta wynosiła ponad 1,2 mln. Z ostatnich danych Centralnego Ośrodka Informatyki wynika, że w drugiej połowie lutego suma ta przekroczyła 2 mln. Lawinowy wzrost zastrzeżeń PESEL-i to rezultat nie tylko kampanii społecznej. W 2023 i 2024 roku w Polsce doszło do kilku wycieków danych — w tym PESEL-i — np. z centrów medycznych czy sieci laboratoriów. Rozwój technologii i narzędzi informatycznych przyczynia się ponadto do częstszych ataków złośliwego oprogramowania i podszywania się oszustów pod serwisy aukcyjne, sprzedażowe i społecznościowe. Zastrzeżenie numeru PESEL to działanie prewencyjne pierwszego wyboru na wypadek kradzieży danych osobowych z instytucji czy serwisów, które dysponują kluczowymi informacjami o swoich klientach.
MD