Niemieccy liderzy SPD chcą się dogadać z Putinem. Koniec powstrzymywania rosyjskiej agresji?

W niemieckiej polityce zagranicznej szykuje się burza. Grupa czołowych polityków Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD), w tym Rolf Mützenich i Ralf Stegner, opublikowała manifest, który może wstrząsnąć Wielką Koalicją i zmienić podejście Niemiec do Rosji. Dokument, będący pokłosiem rozmów w Baku, wzywa do natychmiastowego dialogu z Rosją, powrotu do polityki odprężenia i ograniczenia zbrojeń.

Analityczka Instytutu Zachodniego, Patrycja Anna Tepper, komentuje:

Manifest pojawia się tuż przed kluczowymi wydarzeniami: partyjnym zjazdem SPD i szczytem NATO. Jest wyraźną próbą przesunięcia debaty w partii w kierunku tradycyjnej, pacyfistycznej tożsamości SPD. Russlandversteheryzm deluxe.

Manifest SPD: Odejście od Zeitenwende

Manifest SPD to bezpośrednie wyzwanie dla polityki Zeitenwende, zainicjowanej przez byłego kanclerza Olafa Scholza w odpowiedzi na rosyjską inwazję na Ukrainę w 2022 roku. Zeitenwende oznaczało zwiększenie wydatków na obronność, modernizację Bundeswehry i bardziej konfrontacyjne podejście do Rosji.

Kanclerz Friedrich Merz, który objął urząd 6 maja po zwycięstwie CDU w wyborach federalnych, kontynuuje tę linię, proponując m.in. zwiększenie budżetu obronnego powyżej 1% PKB poprzez reformę długu publicznego. Jednak SPD, będąca młodszym partnerem koalicyjnym, krytykuje plany podniesienia wydatków wojskowych do 3,5–5% PKB oraz rozmieszczenie amerykańskich rakiet średniego zasięgu w Niemczech

Zdaniem sygnatariuszy, obecna polityka prowadzi do destabilizacji, nie do większego bezpieczeństwa

– podkreśla Tepper.

Dokument proponuje powrót do polityki odprężenia, która w przeszłości była znakiem rozpoznawczym SPD, szczególnie za czasów Willy’ego Brandta. Wzywa do wznowienia dialogu z Rosją po zakończeniu wojny w Ukrainie, „uwzględniającego interesy wszystkich stron”. To stanowisko budzi kontrowersje, szczególnie w kontekście trwającego konfliktu i sankcji nałożonych na Rosję przez Unię Europejską.

Rozmowy w Baku

Kulisy powstania manifestu prowadzą do Azerbejdżanu, gdzie w luksusowym hotelu odbyły się rozmowy z udziałem polityków SPD i rosyjskich przedstawicieli. Jak relacjonuje Tepper:

Ralf Stegner, współautor dokumentu, był ostatnio na ‘rozmowach’ z Rosją w luksusowym hotelu w Azerbejdżanie. Z rosyjskiej strony obecni byli m.in. Wiktor Zubkow, przewodniczący rady nadzorczej Gazpromu oraz Walerij Fadejew, szef działającej przy prezydencie Rosji Rady Praw Człowieka, objęty sankcjami Unii Europejskiej.

Obecność osób takich jak Fadejew, objętego sankcjami UE, oraz Zubkowa, związanego z Gazpromem, budzi pytania o charakter tych spotkań. Czy były to nieformalne rozmowy, czy może próba nawiązania zakulisowych kontaktów z Rosją? Brak przejrzystości wokół wydarzenia w Baku może zaszkodzić wiarygodności SPD, szczególnie w oczach partnerów z Wielkiej Koalicji i sojuszników w NATO.

Co to jest polityka odprężenia?

Polityka odprężenia (niem. Entspannungspolitik) to strategia dyplomatyczna, która zyskała popularność w latach 70. XX wieku, szczególnie za sprawą kanclerza Willy’ego Brandta. Polegała na łagodzeniu napięć między Wschodem a Zachodem poprzez dialog, negocjacje i współpracę gospodarczą, mimo ideologicznych różnic. W kontekście SPD manifest odwołuje się do tej tradycji, proponując dialog z Rosją jako alternatywę dla konfrontacyjnej polityki Zeitenwende. Krytycy wskazują jednak, że w obecnych warunkach, przy trwającej wojnie w Ukrainie, taka strategia może być postrzegana jako naiwna lub zbyt ustępliwa wobec Kremla.

Dla współczesnych Niemiec polityka odprężenia budzi mieszane uczucia. Z jednej strony, zwolennicy argumentują, że dialog jest jedyną drogą do trwałego pokoju. Z drugiej, przeciwnicy twierdzą, że negocjacje z Rosją w obecnej sytuacji mogą podważyć jedność Zachodu i osłabić wsparcie dla Ukrainy.

Wpływ na Wielką Koalicję i NATO

Manifest SPD pojawia się w kluczowym momencie. Zjazd partii i szczyt NATO będą okazją do redefinicji niemieckiej polityki zagranicznej.

Jak zauważa Tepper:

To będzie trudny czas dla Wielkiej Koalicji.

Różnice w podejściu do Rosji między SPD a CDU/CSU mogą zaostrzyć napięcia w rządzie. Merz, który już na starcie swojej kadencji zmagał się z trudnościami – w pierwszym głosowaniu na kanclerza zabrakło mu sześciu głosów – musi teraz balansować między twardym stanowiskiem wobec Rosji a oczekiwaniami koalicyjnego partnera.

Na arenie międzynarodowej manifest może zostać odebrany jako sygnał słabości Niemiec, największej gospodarki UE i kluczowego członka NATO. Propozycja dialogu z Rosją w czasie, gdy Kreml kontynuuje agresję, może wywołać niepokój wśród sojuszników, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej. Polska, kraje bałtyckie i Ukraina wielokrotnie podkreślały konieczność twardego stanowiska wobec Rosji.

Długa tradycja niemieckiej rusofilii

Manifest SPD wpisuje się w długą tradycję tzw. Russlandversteherów – polityków i intelektualistów, którzy opowiadają się za zrozumieniem perspektywy Rosji. Krytycy, w tym Tepper, sugeruja, że jest to próba usprawiedliwienia działań Kremla. Zwolennicy manifestu argumentują jednak, że dialog z Rosją jest konieczny, by uniknąć długotrwałej konfrontacji, która mogłaby zdestabilizować Europę.

W obliczu rosnących cen energii, gospodarczych wyzwań i zmęczenia wojną w Ukrainie, pacyfistyczne hasła mogą znaleźć posłuch wśród części Niemców. Jednak w kontekście sankcji na Rosję, wsparcia dla Ukrainy i zobowiązań wobec NATO, manifest może zostać uznany za oderwany od rzeczywistości.

Dla Friedricha Merza, który objął urząd kanclerza w burzliwych okolicznościach, manifest SPD to kolejne wyzwanie. Jego koalicja z SPD, choć konieczna do utrzymania większości w Bundestagu, jest krucha. Merz musi teraz zdecydować, czy ugiąć się pod naciskiem SPD i złagodzić politykę wobec Rosji, czy utrzymać kurs Zeitenwende, ryzykując rozpad koalicji. Jego pierwsze zagraniczne wizyty w Paryżu i Warszawie, które odbyły się w maju 2025 roku, miały na celu wzmocnienie osi Berlin-Paryż-Warszawa, co sugeruje priorytet dla europejskiej jedności i bezpieczeństwa

1/ Mamy już pierwsze efekty rozmów z Rosją w luksusowym hotelu w Baku z udziałem SPD:

Grupa czołowych polityków partii (m. in. Mützenich i Stegner) opublikowała manifest, w którym domaga się fundamentalnej zmiany kursu wobec Rosji. Oczywiście w kierunku odwrotnym do Zeitenwende pic.twitter.com/SwaUnUbwpF

— Patrycja Anna Tepper (@tepper_anna) June 11, 2025

Manifest dostępny jest TUTAJ