Uczniowie w UE osiągają coraz gorsze wyniki w matematyce, czytaniu i naukach przyrodniczych.

W marcu 2025 roku Komisja Europejska zaprezentowała Unię Umiejętności (The Union of Skills), nową inicjatywę mającą na celu wzmocnienie edukacji, szkoleń i mobilności zawodowej w Unii Europejskiej. Jak podaje Tygodnik Gospodarczy Polskiego Instytutu Ekonomicznego, jest to odpowiedź na niedobory kompetencji, powolną transformację oraz fragmentaryczne zarządzanie, zdiagnozowane w raportach Draghiego, Letty i Niinistö. Inicjatywa uzupełnia inne strategie UE, takie jak Kompas konkurencyjności, Pakt dla czystego przemysłu czy Unia Gotowości.

Niepokojące wyniki uczniów i dorosłych

Unia Umiejętności została stworzona w obliczu alarmujących danych dotyczących poziomu umiejętności w Europie. Z badań PISA 2022 wynika, że uczniowie w UE osiągają gorsze wyniki w matematyce, czytaniu i naukach przyrodniczych w porównaniu do rówieśników z USA, Wielkiej Brytanii, Japonii czy Kanady.

Wyniki 15-latków w UE z matematyki, czytania i nauk przyrodniczych uległy pogorszeniu w porównaniu ze stanem w 2018 r.

– czytamy w artykule PIE.

UE ma najwyższy odsetek uczniów z niedostatecznymi osiągnięciami w czytaniu i naukach przyrodniczych oraz drugi najwyższy w matematyce, po USA. Polska, choć wypada lepiej niż średnia unijna, również odnotowała wzrost odsetka uczniów z niskimi wynikami od 2018 roku.

Równie niepokojące są dane dotyczące dorosłych. Badanie PIAAC z 2023 roku wykazało, że około 20 proc. dorosłych w UE ma trudności z czytaniem, pisaniem, liczeniem oraz rozwiązywaniem problemów. W Polsce problem jest jeszcze poważniejszy:

Aż 39 proc. Polaków może mieć trudności z rozumieniem tekstu, 38 proc. z obliczeniami matematycznymi, a 48 proc. z rozwiązywaniem problemów

– podaje PIE. Wyniki te plasują Polskę poniżej średniej europejskiej, choć Europejczycy ogółem osiągają lepsze rezultaty niż Amerykanie, ale gorsze niż Japończycy czy Kanadyjczycy.

Niski udział w szkoleniach

Unia Umiejętności zwraca uwagę na konieczność podnoszenia kwalifikacji (upskilling) i przekwalifikowania (reskilling). Z badania AES z 2022 roku wynika, że tylko 46,6 proc. dorosłych w UE (w wieku 25-64 lata) uczestniczyło w ciągu roku w jakichkolwiek formach kształcenia lub szkoleń.

W Szwecji odsetek ten wynosi 73,9 proc., a w Holandii 65,2 proc., podczas gdy w Polsce zaledwie 24,3 proc., co stawia nas wśród krajów o najniższym poziomie aktywności edukacyjnej dorosłych, obok Bułgarii (20,6 proc.) i Grecji (16,6 proc.).

Edukacja STEM i wsparcie nauczycieli

Aby przeciwdziałać tym problemom, Komisja Europejska przedstawiła dwa kluczowe plany.

Pierwszy to Plan działania w zakresie podstawowych umiejętności, który zakłada m.in. pilotażowe programy wsparcia dla dzieci z trudnościami w nauce, rozwój innowacyjnych metod nauczania oraz działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności zawodu nauczyciela. Celem jest obniżenie odsetka uczniów z niskimi wynikami w podstawowych umiejętnościach poniżej 15 proc. do 2030 roku.

Drugim filarem jest Strategiczny plan edukacji STEM, oparty na trzech zasadach: LEAD (promowanie STEM w polityce edukacyjnej), LEVEL UP (budowa inkluzywnego łańcucha talentów) oraz LIFT (przełamywanie barier, zwłaszcza dla kobiet). Do 2030 roku odsetek uczniów szkół zawodowych wybierających kierunki STEM ma wzrosnąć do 45 proc., a studentów na takich kierunkach do 32 proc. STEM, obejmujące nauki przyrodnicze, technologię, inżynierię i matematykę, są uznawane za kluczowe dla przyszłości unijnej gospodarki.

Wyzwania przed Polską i Europą

Unia Umiejętności to ambitny krok w kierunku przygotowania Europejczyków na wyzwania przyszłości. Jednak dla Polski, gdzie luki w umiejętnościach są szczególnie wyraźne, a udział w szkoleniach pozostaje niski, realizacja tych planów będzie wymagała zdecydowanych działań. Wzrost inwestycji w edukację, poprawa jakości nauczania oraz większa promocja kierunków STEM mogą pomóc w zmniejszeniu dystansu do liderów, takich jak Szwecja czy Holandia.

Jak podkreśla PIE, „upskilling i reskilling mają istotne znaczenie w życiu i karierze człowieka”, a sukces Unii Umiejętności zależy od skutecznego wdrożenia jej założeń w każdym kraju członkowskim.

Źródło: Tygodnik Gospodarczy Polskiego Instytutu Ekonomicznego