Polska awansowała z 33. miejsca w 2021 r. na 26 w 2022 r. w przygotowywanym przez Polski Instytut Ekonomiczny od 2019 r. Indeksie Odpowiedzialnego Rozwoju (IOR). Był to jedyny awans wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej. W czołówce zestawienia po raz kolejny dominują kraje nordyckie, które zajęły połowę miejsc w pierwszej dziesiątce rankingu – wynika z najnowszej publikacji Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Indeks Odpowiedzialnego Rozwoju”.

Indeks Odpowiedzialnego Rozwoju (IOR) jest publikowany przez Polski Instytut Ekonomiczny od 2019 r. Powstał jako alternatywa dla PKB i pozwala na dokładniejsze przedstawienie zmian zachodzących w poszczególnych krajach.

IOR składa się z 4 filarów: dobrobyt bieżący, kreacja przyszłego dobrobytu, czynniki pozapłacowe, odpowiedzialność za klimat. Indeks jest sporządzany łącznie na podstawie 9 wskaźników. Dane pochodzą m.in. z baz Banku Światowego, Komisji Europejskiej czy Organizacji Narodów Zjednoczonych. W najnowszej analizie wzięto pod uwagę 40 krajów.

Państwa nordyckie na czele rankingu

Kraje nordyckie nieprzerwanie dominują wśród państw z najwyższymi wartościami Indeksu Odpowiedzialnego Rozwoju. Wynika to z harmonijnego łączenia wymiarów gospodarczego, społecznego i ekologicznego w strategiach rozwojowych tych krajów. Szwecja zajęła najwyższe miejsce w ogólnym zestawieniu, mimo że nie wygrała w indywidualnych kategoriach. Świadczy to o równowadze między poszczególnymi aspektami rozwoju. Kraje skandynawskie osiągają najwyższe wskaźniki w kategoriach niezwiązanych z finansami, jak np. przeciętna długość życia. Najdłużej żyje się w Norwegii, Szwecji, Islandii i Danii. Wysokie wyniki związane są też z bezpieczeństwem, czystym środowiskiem i zdrowiem obywateli.

Wśród 40 państw o najwyższych wynikach indeksu ponad 75 proc. stanowią kraje Europy. Powodują to głównie dobre wyniki w obszarach związanych z nakładami na edukację oraz badania i rozwój jako proc. PKB. W Europie Zachodniej wskaźnik oscylował w przedziale 4,5-6 pkt., a dla całej Unii Europejskiej miał średnią 3,9 pkt. Poza Europą wartości te były niższe, np. w Singapurze wyniósł 2,5 pkt., w Kanadzie 3,8 pkt. Warto zauważyć, że niższe wartości tego filaru obserwowane są również w Europie w krajach znanych jako raje podatkowe, np. Luksemburgu (3,0), Malcie (3,2) czy Irlandii (2,2)

– komentuje Tomasz Mądry, starszy analityk zespołu odpowiedzialnego rozwoju.

Inflacja głównym wyzwaniem dla dobrobytu

W październiku 2022 r. inflacja w strefie euro osiągnęła rekordowy poziom 10,6 proc. Był to głównie efekt kryzysu w łańcuchach dostaw oraz konfliktu między Rosją a Ukrainą. Znacząco wzrosły też ceny żywności i energii. Rosnąca inflacja osłabiła wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych. Wysokość wydatków przypadająca na gospodarstwo domowe nominalnie spadła na świecie o 4,3 proc. (z 9,2 do 8,8 tys. USD).

Konsumpcja w Unii Europejskiej jest nadal wyższa niż przed pandemią (średnio o około 3,3 proc.), pomimo spadku płac realnych. Najwyższe wzrosty wydatków konsumpcyjnych widoczne są w Bułgarii (22 proc. w stosunku do 2020 r.), Chorwacji (15 proc.) oraz na Łotwie (13 proc.). W Polsce wzrost konsumpcji w latach 2020-2022 wyniósł 6,7 proc.

Rok 2022 przyniósł wyraźne zmiany w globalnym rozwoju, z wyjątkowym naciskiem na stabilność ekonomiczną i dobrobyt społeczny. Kraje skandynawskie kontynuują zrównoważony rozwój. Z powodu bezprecedensowych wzrostów cen energii spowodowanych problemami na światowych rynkach, które wywołały pandemia COVID-19 oraz pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę (np. cena gazu wzrosła z 69 PLN/MWh w 2020 r. do 600 PLN/MWh w 2022 r.) wiele państw europejskich zdecydowało się wprowadzić mechanizmy ochronne, aby nie przenosić całości kosztów kryzysu energetycznego na konsumentów. Działania miały różną formę – np. rząd Hiszpanii zniósł 7-proc. podatek od wytwarzania energii, a rząd Polski zdecydował się wprowadzić limity na ceny energii cieplnej i wody

 – zaznacza Tomasz Mądry.

Awans Polski w rankingu IOR jako jedynego kraju z Grupy Wyszehradzkiej

Polska awansowała w rankingu Indeksu Odpowiedzialnego Rozwoju z pozycji 33. na 26., jako jedyny z krajów Grupy Wyszehradzkiej. To głównie efekt wzrostu dochodów rozporządzalnych oraz konsumpcji w 2022 r. Wydatki konsumenckie rosły mocniej na tle państw unijnych. W przypadku pozostałych państw nastąpił spadek: Czechy z 20. na 22. miejsce, Węgry z 28. na 34., a Słowacja z 27. na 31.

Polska ma wciąż obszary do poprawy. W kategorii czynników pozapłacowych (filar III), średni wynik zarówno Grupy Wyszehradzkiej, jak i Polski, był niższy od średniej dla Unii Europejskiej i spadł w porównaniu z poprzednim badaniem. Przyczyną regresu była pandemia COVID-19 i nadmierna śmiertelność, czego konsekwencją jest spadek oczekiwanej długości życia. W filarze II, dotyczącym nakładów na B+R i edukację jako proc. PKB, średnia Grupy Wyszehradzkiej również jest mniejsza od unijnej – 3,6 proc. w stosunku do 3,9 proc. Z drugiej strony Grupa Wyszehradzka uzyskała lepszy wynik w filarze IV – Odpowiedzialność za klimat (5,7 w stosunku do 5,6 w Unii), zaś Polska miała w tym filarze najwyższy wynik w Grupie (6,2). To efekt dużej redukcji emisji CO2 w stosunku do bazowego roku 1990

– komentuje Tomasz Mądry.

MD/źródło: Polski Instytut Ekonomiczny