4 czerwca 1989 oznaczał dla Polski i pozostałych krajów regionu symboliczny początek przemian gospodarczych i politycznych. Ich skalę dobrze odzwierciedlają mierniki rozwoju gospodarczego. PKB Polski per capita od 1990 r. do 2023 r. wzrosło o 209 proc. W 1990 r. PKB per capita Polski (w PPP) stanowiło 41 proc. średniego PKB państw wchodzących w skład dzisiejszej UE – w 2023 r. było to już 81 proc. Równolegle Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI) wzrósł w ostatnich latach o 23,2 proc, a wartość polskiego eksportu powiększyła się prawie 30-krotnie. Takie wnioski płyną z analizy, którą z okazji 35. rocznicy początku transformacji polityczno-gospodarczej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej przygotował Polski Instytut Ekonomiczny.

Szybki wzrost gospodarczy Polski po 1989 r. był możliwy dzięki szeregowi reform oraz napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Wartość BIZ w Polsce w latach 1990-2022 wzrosła aż 334-krotnie. Członkostwo w Unii Europejskiej znacznie przyspieszyło ten proces, co widać po skokowym wzroście inwestycji po akcesji w 2004 r. Inwestycje te przyczyniły się do wzrostu eksportu i modernizacji przemysłu. Chociaż udział BIZ w gospodarkach państw Europy Środkowo-Wschodniej zmalał po kryzysie finansowym w 2008 r. z 3,7 proc. do 2 proc. w 2022 r., to kraje regionu jednak stopniowo zwiększały swój udział w globalnym handlu towarami. Z niecałych 1,5 proc. w 1993 r. wzrósł on do ponad 4,8 proc. w 2023 r. Od 1989 r. udział samej Polski w światowym eksporcie towarów wzrósł z 0,43 proc. do 1,6 w 2023 r. To ponad 28-krotny wzrost polskiego eksportu, co znacząco przyczyniło się do rozwoju gospodarczego kraju

Polska przeszła również niezwykłą drogę do najniższego bezrobocia w Unii. Na początku XXI w. stopa bezrobocia w Polsce była jedną z najwyższych w Unii Europejskiej, przekraczając 20 proc. W ciągu ostatnich 20 lat problem braku pracy zniknął – bezrobocie spadło do najniższego poziomu wśród państw wspólnoty i wyniosło w marcu 2023 – 2,9 proc.

Sukcesowi gospodarczemu towarzyszyły także stopniowo postępujące działania na rzecz transformacji energetycznej i poprawy w zakresie ochrony środowiska. Polska zmniejszyła emisyjność swojej gospodarki w latach 1990-2021 aż o 92 proc., redukując jej wartość z 6442 t CO₂/mln USD PKB do 516 t CO₂/mln USD PKB. Wciąż jednak mamy przed sobą duże wyzwania pozostając najbardziej emisyjną gospodarką w Unii (średnio 233 t CO2/mln USD PKB), jak też bardziej emisyjną niż USA (242 t CO2/mln USD PKB). Znaczny udział paliw kopalnych w miksie elektroenergetycznym i wysokie ceny energii elektrycznej będą kluczowym wyzwaniem z perspektywy konkurencyjności gospodarki

 – podkreśla Maciej Miniszewski, starszy doradca w zespole klimatu i energii PIE.

Choć Europa Środkowo-Wschodnia stoi przed licznymi wyzwaniami związanymi z wojną w Ukrainie, kryzysem energetycznym i klimatycznym oraz konkurencyjnością gospodarek na świecie, to warto docenić i inspirować się drogą, którą przeszliśmy po 1990 r. W ciągu minionych 35 lat Polska odnotowała znaczący wzrost wskaźnika samooceny zadowolenia. W 2011 r. wynosił 5,8/10, podczas gdy w 2022 r. osiągnął poziom 6,3 r.

Cała analiza instytutu dostępna jest TUTAJ

MD