Zarówno pandemia COVID-19, jak i trwająca wojna w Ukrainie skłoniły rządy państw Unii Europejskiej do poszukiwania nowych sposobów finansowania potrzeb społecznych. W rezultacie zaczęto korzystać z tzw. funduszy pozabudżetowych, czytamy w tygodniku PIE. Mimo relatywnie niskiego, jak na warunki europejskie, zadłużenia publicznego, polski rząd również sięgnął po to narzędzie, głównie za pośrednictwem PFR oraz BGK. Łącznie wydatki publiczne zrealizowane za pośrednictwem funduszy pozabudżetowych w 2022 r. sięgnęły 324 mld PLN.

W tabeli zaprezentowano porównanie skali stosowania instrumentów finansowania pozabudżetowego w Polsce i Niemczech. Ze względu na różnice w metodologii naliczania tego zadłużenia w obu krajach, w celach porównawczych prezentujemy wartości skumulowane dla Niemiec. Co istotne, na poziomie międzynarodowym brakuje ewidencji tego typu instytucji i skali kreowanych przez nie zobowiązań, dlatego zestawienie należy traktować jedynie poglądowo.

Fundusze pozabudżetowe w UE

Na lata 2022-2026 niemiecki rząd zaplanował wydatki pozabudżetowe w 15 różnych funduszach i programach, często składających się z kolejnych subfunduszy. 6 z nich dotyczy skutków pandemii COVID-19, a pozostałe obejmują następujące obszary: obniżki cen energii (3 programy), ulgi podatkowe (3 programy), obronność, podwyżki emerytur, podwyżki pensji, pomoc humanitarną, rozwój technologiczny, walkę ze zmianami klimatycznymi oraz środki na zakup pakietu większościowego w koncernie energetycznym Uniper od fińskiego Fortum. Tylko w 2022 r. wydatki realizowane za pośrednictwem funduszy pozabudżetowych wyniosły w Niemczech 120 mld EUR.

Fundusze pozabudżetowe stosują także inne kraje z grupy największych gospodarek UE. Zgodnie z włoskim planem budżetowym opublikowanym pod koniec 2022 r., rząd do 2025 r. będzie miał do dyspozycji 24 fundusze i programy pozabudżetowe, w ramach których realizowane będą wydatki publiczne. 6 z nich będzie przeznaczone na ulgi podatkowe, 5 na obniżki cen energii, po 2 na podwyżki emerytur oraz bezpośrednie wsparcie dla najbiedniejszych. Ponadto, pojedyncze fundusze będą wydatkowane na bieżącą działalność administracji, fundusz zdrowia, inwestycje infrastrukturalne, wsparcie dla samorządu oraz wsparcie dla szkół (4 obszarów nie sprecyzowano).

Nadzwyczajne okoliczności wywołane kryzysem pandemicznym oraz inwazją Rosji na Ukrainę sprawiły, że fundusze pozabudżetowe stają się coraz ważniejszym narzędziem finansowania potrzeb społecznych w największych gospodarkach UE. Jednoznaczna ocena, czy jest to dobra wiadomość dla stabilności unijnej gospodarki wymagałaby osobnej analizy uwzględniającej m.in. społeczne konsekwencje braku takich mechanizmów. Wpływ funduszy pozabudżetowych na długoterminową stabilność gospodarczą jest z kolei uzależniony przede wszystkim od ich wielkości oraz rozłożenia wydatków w czasie. Nie ulega wątpliwości, że ze względu na ich coraz powszechniejsze stosowanie, potrzebne jest stworzenie uniwersalnej metodologii ich kategoryzowania przez Eurostat lub Komisję Europejską, by móc dokonywać wiarygodnych porównań międzynarodowych.

– czytamy w tygodniku PIE.

MD/źródło: Tygodnik PIE.